رفتار شناسی

رفتارشناسی، گریزی است برای پاسخ به سوال هایی جالب و جذاب که ممکن است بعضی از آنها خیلی وقت ها با مشاهده یک جاندار از ذهن ما بگذرد و با مطالعه رفتارهایی از جانداران، با وجود زیبایی های فوق العاده، کمتر مدنظر ما بوده و یا دیده شده اند. از جمله اینکه; چرا بعضی از حیوانات انفرادی هستند؟ در حالیکه دیگران بطور گروهی زندگی می کنند؟ چرا آواز پرندگان از سوتهای خالص ترکیب شده در حالیکه آواز دیگران از وزها و تحریرها ترکیب یافته است؟
همچنین سوالاتی کمی و دقیق مانند اینکه; چرا قلمرو مرغ شهدخوار مشتمل 1600 گل می باشد؟ چرا جفت گیری سرگین نر بطور متوسط 41دقیقه به طول می انجامد؟ در این مطلب به بررسی چگونگی سازگاری رفتار حیوانات با محیطی که در آن زیست می کنند می پردازیم. وقتی از سازگاری صحبت می کنیم توجه ما به تغییراتی است که در جریان تکامل از طریق فرآیند انتخاب طبیعی   بر صورت میگیرد. براین اساس ابتدا نظریه داروین در قالب اصطلاحات ژنتیکی جدید به شرح زیر مطرح است:
 1)همه موجودات زنده دارای ژن هایی هستند که سنتز پروتئین را کدبندی می کنند. این پروتئین ها رشد و تکوین سیستم اعصاب، ماهیچه ها و ساختمان بدن موجود را تنظیم و لذا رفتار وی را تعیین می کند.
 2)در درون هر جمعیت بسیاری از ژن ها دارای دو یا بیشتر فرم آلترناتیو یا آلل هستند که پروتئین واحدی را به فرم های کمی متفاوت از هم کدبندی می کنند. این خود موجب تفاوت هایی در رشد و توسعه می شود.
بین آلل های مختلف برای جایگزینی در یک موضع واحد روی کروموزوم رقابت وجود دارد.3)
 4)هر آللی بتواند نسخه های بیشتری از خود را در مقایسه با آلل های دیگر باقی بگذارد، در نهایت جای فرم های آلترناتیو خود را در حمعیت می گیرد. لذا انتخاب طبیعی یعنی بقا» افتراغی آلل های آلترناتیو. در نهایت فرد را بایستی به عنوان حامل موقت یا ماشین بقا» دانست که از طریق آن ژن ها دوام آورده و همانندسازی می کنند.
ژن و رفتار
موضوع بوم شناسی رفتار، موضوع تکامل رفتارهای سازشی در ارتباط با اوضاع بوم شناختی است. انتخاب طبیعی فقط بر روی تفاوت های ژنتیکی عمل می کند و لذا شرط آنکه رفتار تکامل پیدا کند، آنست که:
.1)در درون جمعیت بایستی آلترناتیوهای رفتاری موجود بوده و یا در گذشته وجود می داشته است
2)تفاوت ها بایستی توارث پذیر باشند، به عبارت دیگر منشا» بخشی از تفاوت ها باید ژنتیکی باشد.
.3)بایستی بعضی از آلترناتیوها موفقیت تولیدمثلی بیشتر از دیگران ایجاد کنند
برای مطالعه تاثیر ژن بر رفتار سه روش عمده به کار می رود:
 ـ استفاده از موتان های ژنتیکی، شیمیایی و تشعشعی; به عنوان مثال مگس های سرکه ماده یاد می گیرند که به طور انتخابی از بوی بخصوصی که با شوک الکتریکی تداعی شده اجتناب کنند. مگس های موتانت کودن یاد نمی گیرند که از شوک اجتناب کنند، هرچند که از سایر جهات رفتاری عادی هستند و می توانند وظایف مبنایی را فرابگیرند. به علاوه وقتی به مگس های عادی نیز بازدارنده فسفودیستر از سیکلیک(آنزیم تجزیه کننده خورانده می شود آنها نیز قدرت یادگیری ضعیفی از خودشان نشان می دهند. یک موتانت دیگر به نام فراموشکارنیز جدا شده که به طور عادی یاد می گیرد، اما به سرعت فراموش می کند.
 ـ تجربیات روی انتخاب مصنوعی; می توان از افرادی که خصوصیات رفتاری را به افراطی ترین مقدارش نشان می دهند استفاده کرد و آنها را به عنوان والدین، در بوجود آوردن شجره های انتخابی به کار برد. مثلا «سیرسیرک صحرایی» یا آواز سر می دهد تا ماده را جلب کند و یا بی صدا سر راه ماده هایی را که به خواننده های دیگر جلب شده اند می گیرد.
 ـ مطالعه جفت هایی که تفاوت های ژنتیکی دارند; غالبا جمعیت های یک گونه که به لحاظ جغرافیایی متمایز باشند، ریخت شناسی و رفتار متفاوت دارند. این انعکاسی است از سازگاری های آنها با شرایط متفاوت بوم شناسی. در مطالعه مارهای آبی راه راه در جنوب غربی آمریکا نشان داد که جمعیت های داخلی(غیرساحلی) این مار بسیار آبزی بوده و اغلب در زیر آب از قورباغه، ماهی و زالو تغذیه می کنند. جمعیت های ساحلی در خشکی می چرند و اغلب لیسه می خورند.
در مطالعات مربوط به ترجیح غذایی در آزمایشگاه معلوم شد که مارهای وحشی که از مناطق داخلی شکار شده باشند از خوردن لیسه سر باز می زنند، هرچند که نمونه های ساحلی لیسه را به خوبی می پذیرفتند.

 
آزمایش هایی که با نمونه های بی تجربه نوزاد به عمل آمد نشان داد که 73درصد افراد ساحلی به لیسه حمله می کنند و آن را می خورند در حالیکه در مورد مارهای داخلی این رقم فقط 35درصد است. جفت مارهای داخلی و ساحلی با یکدیگر نشان داد که در این مورد بچه ها از نظر خوردن لیسه حد واسط بین والدین قرار می گیرند.وقتی از ژن در ارتباط با ساختمان یا رفتار به خصوصی صحبت می کنیم منظور آن نیست که صفت مذکور به وسیله یک ژن کد می شود.
ژن ها به صورت هماهنگ عمل می کنند و احتمال دارد که ژن های بسیاری تواما بر رجحان جفت گیری، یادگیری، آوازخوانی، تغذیه و الگوهای مهاجرت فرد تاثیر داشته باشند. در عین حال این امکان وجود دارد که تفاوت رفتار و فرد به علت تفاوت یک ژن باشد. تکوین رفتار، نتیجه کنشی پیچیده بین ژن و محیط است. فرض کنید که متخصص بوم شناسی رفتار با یک «لانه چرخ ریسک دم دراز»برخورد کند و بالافاصله تحت تاثیر اینکه لانه تا چه حد با شیوه زندگی حیوان سازگار است و اسستتار اعجاب آور و گرمی و استحکام آن قرار خواهد گرفت.
برای تکوین این سازگاری ها در پرنده می توان راه های مختلفی را در نظر گرفت، از جمله; افراد می توانستند همگی از طریق آزمایش و خطا شیوه ساختن لانه خوب را یاد بگیرند با اینکه می توانستند از کار یک پرنده با تجربه تر تقلید کنند.
و بالاخره در خلال تکامل، ژن لازم برای بروز اعمالی که به ساختن لانه خوب منجر شود می تواند از طریق انتخاب طبیعی در جمعیت انتشار پیدا کند، زیرا افرادی که بهترین لانه ها را می ساخته اند بیشترین زادگان را نیز بر جای می گذاشته اند. در عین حال حتی اگر برای ساختن لانه در شکل در تنش به یادگیری نیاز باشد، باز هم تفاوت های ژنتیکی مربوط به استعداد یادگیری می تواند در تکامل مطرح باشد.
رفتار ،بوم شناسی و تکامل
 1)انتخاب طبیعی در جریان تکامل به نفع افرادی عمل می کند که استراتژی تاریخچه یا چرخه زندگی که از سوی آنها اتخاذ شده، سهم ژن های آنها را در مخزن ژنی نسل های آینده به حداکثر برساند.
 2)بهترین شیوه موازنه بین بقا» فرد بالغ و کوشش های تولیدمثلی او در طی تاریچه حیاتش بستگی دارد به بوم شناسی، محیط فیزیکی محل زندگی فرد، رفتار غذایی، صیادان و... دارد.
 3)موفقیت فرد در بقا» و تولیدمثل شدیدا و به طور حیاتی به رفتار او بستگی دارد.
مواظبت والدین و سیستم جفت گیری
تفاوت گونه های مختلف از نظر مواظبت والدین و سیستم جفت گیری را می توان با محدودیت های فیزیولوژی و اکولوژیکی آنها مرتبط دانست. لقاح داخلی و تخصص هایی از قبیل ترشح شیر موجب می شود که ماده برای انجام مواظبت والدین مستعدتر باشد، در حالیکه لقاح خارجی، دفاع از قلمرو و نیاز بچه ها به مواظبت از سوی هر دو جنس، نرها را وادار می کند تا مواظبت های والدین را برعهده بگیرند. سیستم های جفت گیری را بر اساس گروه های کلی زیر می توان طبقه بندی نمود:
 + تک همسری ؛یک نر و ماده پیوند زناشویی تشکیل می دهند. این پیوند ممکن است کوتاه یا درازمدت(در بخشی از فصل تولیدمثل یا تمام آن و یا حتی تمام عمر) باشد. اغلب والدین، هر دو از تخم و بچه ها مواظبت می کنند.
 +چند زنی ؛هر نر با چند ماده جفت می شود اما هر ماده فقط با یک نر. ارتباط نر ممکن است همزمان با چندماده باشد(چند زنی همزمان) یا در پی هم(چند زنی متوالی). در چند زنی این ماده است که معمولا وظایف والدین را برعهده دارد.
+چند شویی ؛این درست برعکس چند زنی است. ماده همزمان با چند شوهر است(چند شویی همزمان) و یا در پی یکدیگر(چند شویی متوالی). در این مورد مواظبت های والدین اغلب توسط نر صورت می گیرد.
 +هرج و مرج جنسی؛نر و ماده هر دو چندین بار با افراد مختلف جفت گیری می کنند. لذا این مورد مخلوطی است از چند زنی و چند شویی. هر کدام از دو جنس ممکن است از تخم ها یا بچه ها مواظبت می کنند.